SINH VIÊN MỚI RA TRƯỜNG: LƯƠNG EM CAO QUÁ, EM ĐI XA QUÁ?

Cái gì quan trọng?

Có 03 tiêu chí mà theo nghiên cứu này mô tả trong “Chỉ số thu hút nhân tài” bao gồm Lương (24%), Phát triển nghề nghiệp (12%) và Tính linh hoạt (11%) là chiếm 03 vị trí đầu. Trong đó, Lương là một phần tối quan trọng cho tất cả người đi làm vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống thường nhật của họ, do đó trong bài viết này mình chỉ chia sẻ quan điểm về yếu tố Lương, 2 yếu tố còn lại phụ thuộc rất nhiều vào văn hóa doanh nghiệp (mà chưa chắc doanh nghiệp nào cũng có).

Thu nhập / Lương

Báo cáo này mô tả tầm quan trọng của Lương:

• #1 lý do để nhận vai trò mới
• Tiêu chí quan trọng nhất trong việc đang quảng cáo tuyển dụng
• Yếu tố quan trọng nhất trong văn hóa công ty
• Quan trọng hơn mức độ hài lòng công việc
• Yếu tố đơn lẻ ảnh hưởng quan trọng nhất đến quá trình tuyển dụng
• Thử thách lớn nhất khi tuyển dụng

Mình sẽ không đi sâu nhiều vào các chỉ số như thu nhập cao / thấp, thu nhập trung bình, etc. do khá vĩ mô và mình không phải là chuyên gia; thay vào đó mình chỉ đề cập với các bạn Kiến trúc sư mới ra trường để xem làm thế nào để các bạn có được thu nhập và công việc phù hợp khi bước ra trường Đại học.

Ai cũng biết, sinh viên mới ra trường sẽ có lương thấp nhưng liệu đó có là sự thật? Xét từ quan điểm xuyên suốt của mình từ khi thành lập công ty đến bây giờ: phỏng vấn là khi Công ty và Nhân sự bán hàng chéo cho nhau, dựa trên nguyên tắc bình đẳng, phù hợp thì khớp lệch, không thì cũng … đừng nên nói xấu nhau (chia tay đâu có ai đòi quà) thì từ “thấp / cao” không đúng mà nên thay bằng “phù hợp”.

Các bạn có thể so sánh bạn bè, người đi trước để tham khảo mức lương khi họ vừa được một công ty nhận (mình nói rõ là “vừa được nhận” – tức là có tính “thanh khoản” và “khớp lệch”, tránh giao dịch “ảo”) và việc này với mình nên làm nếu đủ thân thiết để chia sẻ, đừng phỏng đoán. Tuy nhiên thực tế, mỗi người với tính cách, kỹ năng và tư duy khác nhau, thậm chí là tham vọng khác nhau nên hiếm khi chúng ta so sánh đúng “giá trị” của mình với của bạn, do vậy dễ ngộ nhận (mấy ai chịu rằng mình dở hơn?)

Điều quan trọng hơn nữa đó là kinh nghiệm, mà Kiến trúc sư mới ra trường thì làm sao có kinh nghiệm? Quả trứng và con gà cái nào ra trước? Mình nghĩ trong học vấn, quả trứng ra trước vì nó cần cả một quá trình để tích lũy và lớn dù chưa biết gì, đến một thời điểm thì “nở hoa”: 5 năm học Đại học là các bạn đang ở trong trứng và thời điểm ra trường là các bàn thành gà con (để các công ty “lùa” rồi nuôi thành “gà đá”). Do vậy Kinh nghiệm không nên được chờ mà hãy là một chú gà con đẹp nhất: đi làm thêm, làm thật sự, học hỏi thật sự, chú tâm thật sự.

Mình muốn đưa ra một chia sẻ thật tâm trong nhiều trường hợp phỏng vấn: lương các bạn đề xuất khi mới ra trường quá cao so với hồ sơ năng lực trên giấy (thậm chí là chỉ có đồ án tốt nghiệp). Mình nhớ có không ít lần các bạn yêu cầu đến cả 20 triệu một tháng! Hãy thẳng thắn với nhau điều này: nếu các bạn có thể cho Công ty thấy bạn có kinh nghiệm làm việc thực tế - chuyên nghiệp tương đương với một Kiến trúc sư 3 năm kinh nghiệm và tiếng Anh ổn thì mình sẽ vui vẻ bắt tay và “xin” kí hợp đồng ngay lập tức.

Các yêu tố nào để đánh giá bản thân mình, và đem đi bán?

• Kinh nghiệm: là khi ta làm một việc A trong một hoàn cảnh cụ thể thì ta đã lường trước được có thể xảy ra tình huống B, C sau đó; và kinh nghiệm không được tính bằng số năm mà là những gì các bạn thực làm. Đừng để bị số năm bạn đi làm thêm đánh lừa vì quan trọng là bạn thực sự thu được gì trong số năm đó cho một kỹ năng cụ thể. Nó giống như việc ta đi du lịch: đến một nơi, chụp vài tấm hình, đổi kiểu, đổi góc, chụp tiếp rồi đi đến địa điểm khác thay vì chỉ chụp 1-2 tấm hình, tìm hiểu về địa danh đó, nói chuyện với người ở đó hoặc đi thăm bảo tàng ở đó (nếu đi nước ngoài). Kinh nghiệm là Trải nghiệm và rút ra được Bài học. Khi có một cái nhìn đúng đắn thì ta sẽ thấy ta ở đâu.
• Khả năng thiết kế: yếu tố này là rất cần thiết cho mọi Kiến trúc sư, nhưng không phải là tối quan trọng vì bản thân công ty khi tìm kiếm vị trí cho công ty cũng đã sàng lọc ra các yêu cầu họ cần. Nếu công ty cần người làm Concept, họ kiếm người có ý tưởng và thể hiện tốt; nếu cần triển khai, họ kiếm người tỉ mỉ; nếu để quản lý thì … không nên nghĩ tới vì các bạn chưa quản lý được. Hãy đọc kĩ bảng Mô tả công việc.
• Sử dụng phần mềm: mình thấy nhiều bạn đánh 4-5/ 5 sao cho kĩ năng phần mềm, việc đó tốt nếu bạn tự tin nhưng bù lại các bạn nên cho chép công ty kiểm tra. Vì đánh sao dễ lắm nhưng chứng minh mới là điều khó. Mình có đọc đâu đó có số ít bạn khó chịu khi bị công ty sắp xếp ngồi vào máy kiểm tra, thay vào đó Hãy chứng thực năng lực này của bạn.
• Sức lôi cuốn và khả năng thuyết phục: việc này ít Kiến trúc sư làm được vì thường nghề chúng ta hơi “bay” nhưng nếu khi ở trường lớp, các bạn tham gia các hoạt động và để ý yếu tố này thì nó sẽ giúp các bạn rất nhiều trong việc có được thu nhập và công việc mong đợi. Người ta gọi đây là Kĩ năng mềm.
• Tư duy: khả năng quản lý, cá tính, tham vọng, đặt mục tiêu, etc. tất cả cần được dung hòa và tạo nên một bức chân dung của mình rõ nét. Mình không hiểu vì sao trên một số diễn đàn về Nhân sự lại chê câu hỏi của Doanh nghiệp khi phỏng vấn: “mục tiêu trong 5 năm tới của bạn là gì?” và xem nó lỗi thời, rập khuôn, ấu trĩ. Mình nghĩ chơi bóng đá mà không đặt mục tiêu ghi bàn trong 90 phút hơn đối phương thì gọi là chơi cho vui, mà chơi cho vui thì không nên than trách khi thua, thua trận, thua trên cuộc đời. Với mình đó là một câu hỏi mở, có nhiều cách để trả lời khéo léo. Tư duy là một phạm trù rất khó, nó tạo nên sự khác nhau lớn của các cá nhân.

Một ví dụ của bản thân mình

Mình nhớ khi xưa có lần mình đi phỏng vấn một công ty thiết kế đa quốc gia rất lớn, theo kế hoạch sẽ có 3 vòng phỏng vấn nhưng đến vòng 2 thì vị Tổng Giám đốc Việt Nam có bay vào Sài Gòn trực tiếp ngồi với mình (chắc do hên). Sau buổi nói chuyện vị đó nói thẳng bằng tiếng Anh rằng:

“Anh thấy em giai ok, anh ưng ý chú em rồi đó nên anh muốn trao đổi lương với chú em để chốt luôn mà không cần phải làm thêm 1 vòng nữa nà. Bây giờ thế này, công ty của anh lương cơ bản là thế này, anh thấy chú em tiếng Anh ok nên thêm được chừng này, kinh nghiệm ok thêm được chừng này, tính cách ổn ổn nên được thêm chừng này. Rồi để anh cộng lại xem … (viết phép cộng hàng dọc trên một tờ giấy) … vậy lương em giai sẽ là chừng này, chịu hơm? Chịu thì đến với anh!”

Mình thích quá, vẫy đuôi trong bụng do vớ được đại gia rồi nhưng còn làm eo nên trả lời là “em cũng ưng anh lắm nhưng cho em 2 ngày để suy nghĩ được hông?” Anh nói ok.  Chiều về thì công ty đang làm tăng lương dữ dội (ý trời) nên mình email  nói rõ với vị sếp này sự thật (không lòng vòng sến súa) và cám ơn chân thành.

Lời kết

Đó là câu chuyện thật và mình rất ấn tượng với cách nhìn của công ty này. Trong buổi phỏng vấn hoàn toàn không đề cập sâu đến việc mình có bao nhiêu năm kinh nghiệm mà thay vào đó họ tập trung vào việc mình mang lại giá trị gì cho họ. Đó cũng là cách nhìn và mình cũng mang theo đến bây giờ.

Do vậy, việc các bạn yêu cầu lương cao là không sai, nhưng không để nó thành sự ảo tưởng bởi xung quanh (nghe nói anh này chị nọ), bởi mạng xã hội (YOLO) và thuật ngữ Work Life Balance do nó không tồn tại. Thay vào đó, các bạn hãy lựa chọn môi trường để đi làm thêm từ ghế nhà trường, thật sự học hỏi và quan sát, sau đó đặt ra mục tiêu nhỏ nhoi cho bản thân mình rồi đề ra giá trị của mình cho mục tiêu đó.

Mình chắc chắn các bạn sẽ có lương cao như mong muốn khi mọi thứ đều thật:

Công ty là thật, bạn là thật.

Cám ơn đã đọc bài và chúc các bạn một ngày tốt lành.

Giang.

Ps: câu nói “nhảy việc nhiều sẽ có lương cao” không phải đúng với số đông, chúng ta nên hết sức cẩn thận vì nó sẽ rơi vào cái “bẫy thu nhập” cho 1-2 lần nhảy. Mình nhắc lại chữ “số đông” chữ ông kéo dàiiiiiiiiiiiiiiiiiii.